Pravni tim Grupe Budi jedan

Nataša Pušić Živanov, Marija Ristić Milovanović, 19.01.2021.

Države imaju obavezu da obezbede svim građanima jednak pristup pravdi.Ova obaveza podrazumeva pružanje besplatne pravne pomoći onima koji nemaju dovoljno sredstava za plaćanje pravnih usluga, odnosno onih koji bi bili dovedeni u stanje socijalne potrebe ukoliko bi takve usluge platili.

U Srbiji se dugi niz godina vodila debata oko donošenja Zakona o besplatnoj pravnoj pomoći iz koje se moglo zaključiti da su interesi pojedinih grupa stavljani u prvi plan u odnosu na ustanovljavanje ovog prava koje se, ne možemo još reći , tretira osnovnim ljudskim pravom u punom obimu te reči. S jedne strane, zbog nametnutih uslova koje građanin/ka mora ispuniti kako bi ostvarili pravo na besplatnu pravnu pomoć, a sa druge strane, mehanizmom procene da li su ti uslovi ispunjeni. Malo je verovatno da će u državi u kojoj je pravosudni sistem izvor nepoverenja najvećeg dela građanstva, pravo na besplatnu pravnu pomoć i pokušati da zatraže svi oni kojima pripada i kojima je neophodna.

No i pored izraženog skepticizma, smatramo da je pravovremeno i potpuno informisanje građana/ki neophodan prvi korak u implementaciji Zakona i smanjenju već duboko izražene razlike u uživanju prava u odnosu na pripadnost određenoj socijalno-ekonomskoj grupi stanovništva.

U narednim redovima pročitajte koje uslove morate ispuniti, kako bi ostvarili pravo na besplatnu pravnu pomoć u skladu sa Zakonom.

Uslovi za pružanje besplatne pravne pomoći i besplatne pravne podrške

Besplatna pravna pomoć i/ili besplatna pravna podrška može da se pruži državljaninu Republike Srbije, licu bez državljanstva, stranom državljaninu sa stalnim nastanjenjem u Republici Srbiji i drugom licu koje ima pravo na besplatnu pravnu pomoć prema drugom zakonu ili potvrđenom međunarodnom ugovoru, ako: 

1. ispunjava uslove da bude korisnik prava na novčanu socijalnu pomoć saglasno zakonu kojim se uređuje socijalna zaštita ili korisnik prava na dečiji dodatak saglasno zakonu kojim se uređuje finansijska podrška porodici sa decom, kao i članovima njegove porodice odnosno zajedničkog domaćinstva, čiji je krug određen ovim zakonima;
2. ne ispunjava uslove da bude korisnik prava na novčanu socijalnu pomoć ili na dečiji dodatak, ali bi zbog plaćanja pravne pomoći iz sopstvenih prihoda u konkretnoj pravnoj stvari ispunilo uslove da postane korisnik prava na novčanu socijalnu pomoć ili na dečiji dodatak. 

Članom porodice, odnosno zajedničkog domaćinstva lica ne smatra se lice protiv kojeg tražilac besplatne pravne pomoći pokreće postupak zaštite od nasilja u porodici ili drugi postupak zaštite. Prihodi i imovina lica protiv kojeg se pokreće postupak zaštite ne utiču na pravo tražioca da ostvari pravo na besplatnu pravnu pomoć, ako on ispunjava propisan uslove.

Državljaninu Republike Srbije, licu bez državljanstva, stranom državljaninu sa stalnim nastanjenjem u Republici Srbiji i drugom licu koje ima pravo na besplatnu pravnu pomoć prema drugom zakonu ili potvrđenom međunarodnom ugovoru besplatna pravna pomoć može da se pruži i ako je reč o: 

1. detetu o čijem se pravu, obavezi ili interesu zasnovanom na zakonu odlučuje u postupku pred sudom, drugim državnim organom odnosno organom javne vlasti;
2. licu prema kome se izvršava mera bezbednosti obaveznog psihijatrijskog lečenja i čuvanja u zdravstvenoj ustanovi ili zaštitna mera obaveznog psihijatrijskog lečenja;
3. licu prema kome se vodi postupak delimičnog ili potpunog lišenja ili vraćanja poslovne sposobnosti;
4. licu koje ostvaruje pravnu zaštitu od nasilja u porodici;
5. licu koje ostvaruje pravnu zaštitu od torture, nečovečnog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja ili trgovine ljudima;
6. licu koje traži azil u Republici Srbiji;
7. izbeglici, licu pod supsidijarnom zaštitom ili interno raseljenom licu;
8. osobi sa invaliditetom;
9. detetu koje je zaštićeno uslugom smeštaja u sistemu socijalne zaštite;
10. deci i mladima kojima je prestala usluga socijalnog smeštaja do navršene 26 godine života;
11. odraslim i starim licima koja su bez sopstvenog pristanka smeštena u ustanovu socijalne zaštite;
12. licu koje ostvaruje pravo na utvrđivanje vremena i mesta rođenja saglasno zakonu kojim se uređuje vanparnični postupak;
13. licu koje je pogođeno postupkom prinudnog iseljenja i preseljenja u skladu sa zakonom kojim se uređuje stanovanje. 

*Ograničenje u pružanju besplatne pravne pomoći/podrške*

Pružanje besplatne pravne pomoći/podrške, iako lice ispunjava uslove za pružanje besplatne pravne pomoći/podrške nije dozvoljeno u: 

1. privrednim sporovima;
2. postupku registracije pravnih lica;
3. postupku naknade štete za povredu časti i ugleda;
4. postupku pred prekršajnim sudom, ako za prekršaj nije zaprećena kazna zatvora;
5. postupku u kome bi vrednost spora bila u očiglednoj i značajnoj nesrazmeri s troškovima postupka;
6. postupku u kome je očigledno da tražilac besplatne pravne pomoći nema izgleda na uspeh, posebno ako se njegova očekivanja ne zasnivaju na činjenicama i dokazima koje je predočio ili su ona suprotna pozitivnim propisima, javnom poretku i dobrim običajima;
7. slučaju da postoji očigledan pokušaj da se zloupotrebi pravo na besplatnu pravnu pomoć ili neko drugo pravo.

Ovaj tekst nastao je u okviru projekta Grupe B1 “Budi jedan od aktivnih”  uz finansijsku podršku Ambasade Kraljevine Holandije kroz MATRA program. Njegov sadržaj je isključiva odgovornost autora  i ne mora nužno odražavati stavove Ambasade Kraljevine Holandije.